021 - De Bijbel is geen plat boek, maar driedimensionaal

De Bijbel is geen plat boek. Een roman is een plat boek. Een geschiedenisboek is ook een plat boek. Je leest het één keer en je kent in principe het verhaal. Er zit eigenlijk nooit veel meer achter dan bij eerste lezing duidelijk is. Poëzie heeft over het algemeen meer diepgang. Daar zit vaak woordspel in met meerdere betekenissen of beeldtaal met meerdere lagen. De Bijbel is in vergelijking met andere geschreven teksten echter driedimensionaal. Bij oppervlakkige lezing ontgaat je de essentie totaal of kan je er zelfs aanstoot aan nemen, zoals nogal al wat mensen doen. Maar de echte betekenis wordt je pas duidelijk als je lijntjes kan trekken tussen de punten die gemaakt worden. In zekere zin is die openbaring daarvan ook het werk van de heilige Geest in jou. God kan je de ogen openen van de bijbel. Of het kan een gesloten boek voor je blijven.
Je begint de Bijbel eigenlijk pas te begrijpen als je er aha-ervaringen bij krijgt. Als je: hier staat dit en daar staat dat en dat betekent... aha, wacht eens even dus dit en dat... kan zeggen. Er staat bijvoorbeeld nergens in de Bijbel vermeld dat God een drie-enige God is. En toch MOETEN we wel tot die conclusie komen. Maar dat zie je meestal pas als je een heel aantal teksten naast elkaar legt en vergelijkt. En heb je je - om eens een willekeurige dwarsstraat te pakken - weleens over de vraag gebogen of Johannes de Doper nou wel of niet de geprofeteerde Elia is die zou komen en hoe je de schijnbaar tegenstrijdige teksten daarover met elkaar moet rijmen? Zoiets lijkt misschien een ver-van-je-bed-show, maar het antwoord op zulke vragen helpt je uiteindelijk toch om beter te begrijpen wie Jezus is, hoe profetieën werken en hoe de Bijbel in elkaar zit.
(Om je niet in het ongewisse te houden: Johannes was lichamelijk Elia niet, maar kwam in de geest van Elia.) 

Als we wat dichter bij huis blijven, dan spreken Markus, Mattheüs, Lukas en Johannes wel over de feitelijke dood en opstanding van Jezus, maar de diepere betekenis ervan vinden we verspreid over de hele Bijbel terug, te beginnen bij de vloek die over de slang uitgesproken wordt in Genesis 3, naar Abraham die Izak moest offeren en God die zelf voor een ram zorgde, naar het lam dat geslacht moest worden bij de tiende plaag, tot de vele profetieën die erover gedaan zijn, tot de brieven van het Nieuwe Testament waar vele toelichtingen en uitleg staan. En je kan daar bijna eindeloos op studeren, met elkaar over spreken en er weer nieuwe dingen in ontdekken. Op die manier gaat de bijbel een leven en zelfs een mensheid lang mee en hoeven we daar maar niet over uitgepraat te raken.

Bovendien veranderen onze levens en verandert ook de samenleving constant en moeten we ons telkens weer afvragen wat God NU van ons wil in deze nieuwe situaties. En mogen/moeten/kunnen we in de Bijbel opnieuw zoeken naar antwoorden, die dan niet op een presenteerblaadje voorgeschoteld worden, maar waar we de Bijbelse principes van toen moeten vertalen naar concrete situaties van nu.
De Koran zit wat dat betreft simpeler in elkaar. De wetten of sharia die in de Middeleeuwen golden, moeten nog net zo toegepast worden vandaag omdat ze als absoluut gelden. 

Dit alles gezegd hebbende, betekent dit ook dat er een heel erg belangrijke basisregel is voor het begrijpen en uitleggen van de bijbel, die bijna niet genoeg benadrukt kan worden. En dat is: baseer geen leer op een enkele, geïsoleerde tekst. Je moet ALTIJD de uitleg van een tekst naast alle andere teksten leggen die over hetzelfde spreken.
In de Bijbel uitleggen zijn drie dingen belangrijk: vergelijk, vergelijk en vergelijk. 

We hebben maar liefst VIER verslagen van Jezus leven. Markus is door Mattheüs gebruikt en aangevuld en Lukas heeft die beiden weer gebruikt en er een geordend, chronologisch verslag van gemaakt. Johannes heeft een meer persoonlijk, theologisch verslag geschreven. Dat is allemaal niet zonder reden. Nu kan je vergelijken. Er zijn vele parallelle teksten. Leg ze naast elkaar.
Zo hebben we 1 en 2 Koningen, maar ook 1 en 2 Kronieken. Deze hebben veel stukken met overlap, alsook met Jesaja en Jeremia, maar ook unieke stukken. Als je die niet naast elkaar legt, mis je dingen.
Het Tweede Testament citeert heel erg vaak uit het Eerste Testament. Haal deze referenties erbij. Bestudeer de hele geschiedenis of profetie waar naar verwezen wordt. Dan zie je pas de grotere context.
De Galaten-brief is een soort samenvatting van de Romeinen-brief. Allerlei onderwerpen in de brieven overlappen ook. Er zijn staan vele en vele tekstverwijzingen in sommige vertalingen. En ga zo maar door. Vergelijk deze voortdurend en continue en zo krijg je een beter begrip van de Bijbel. 

Vaak wordt de bijbel gelezen op deze manier: je leest een tekst en je vraagt je af wat dit voor jou te zeggen heeft. Maar dan mis je dus ONTZETTEND VEEL. Je leest de bijbel dan eigenlijk veel te plat. Dat kán wel zo. Er zijn meer dan genoeg verhalen die recht-toe-recht-aan iets te zeggen hebben. Maar pas als je lijntjes gaat trekken en de grotere verbanden ziet, kan je diepere schatten opgraven en het grotere plaatje zien.

 

Zo, dat moest ik even kwijt.