019 - Een probleem in de Bijbel waar ik twaalf jaar mee rondgelopen heb.

Ergens in 2006 las ik Mattheüs 23, waarin Jezus alles opsomt wat er mis is met de godsdienstleiders van zijn tijd. Jezus kondigt alvast aan dat zij Zijn volgelingen zullen vervolgen en doden en dan staat er in vers 35:

Mattheüs 23:35 ... opdat over u al het rechtvaardige bloed zal komen dat vergoten is op de aarde, vanaf het bloed van de rechtvaardige Abel tot het bloed van Zacharia, de zoon van Berechja, die u gedood hebt tussen de tempel en het altaar.

Het bloed van Abel, de eerste mens die door zijn broer Kaïn doodgeslagen was, is duidelijk (Genesis 4:8). Maar wie is Zacharia, de zoon van Berechja, die gedood is tussen de tempel en het altaar? Er is nergens in de bijbel zo’n persoon bekend. Er is maar één verhaal wat in de buurt komt en dat staat in 2 Kronieken 24:20-21, maar daar is Zacharia de zoon van Jojada en dat is zeker niet de laatste profeet die gedood is. Dat was Uria in Jeremia 26:23 nog vóór de Babylonische ballingschap.

De laatste profeet heet inderdaad wel Zacharia, zoon van Berechja (zie Zacharia 1:1). Maar van deze Zacharia is absoluut niet bekend dat hij vermoord is in die tempel. Dat zou zelfs uitermate merkwaardig zijn, want hij moedigde de Judeeërs die teruggekeerd waren uit Babylon juist aan om de tweede tempel te bouwen. 

De indruk die dit wekt is dat Jezus twee personen uit verschillende bijbelverhalen door elkaar gehaald heeft. Dat zou een kolossale fout zijn, want het betekent dat Jezus het Eerste Testament niet echt goed gekend heeft.

Als je online gaat zoeken naar oplossingen voor dit probleem, dan kom je heel erg veel suggesties tegen, die eigenlijk allemaal even onbevredigend zijn, omdat ze speculatief zijn en niet op bekende informatie berusten. Zoals:

1. Berechja is een andere naam voor Jojada.
2. Zacharia, zoon van Berechja was óók vermoord, al staat dat nergens vermeld.
3. Het gaat om de vader van Johannes, omdat Origenes schrijft dat hij vermoord was, omdat Maria op de plek voor maagden in de tempel was gaan staan.
4. Er is nog een andere Zacharia voor het tempelhuis vermoord, kort voor of zelfs in Jezus’ tijd, die de godsdienstleiders probeerden geheim te houden.
5. Er is ook nog een Zacharia, zoon van Jeberechja in Jesaja 8:2. Misschien ging het over hem?
6. Het is een profetie die verwijst naar een toekomstige moord op Zacharia, zoon van Baruch die in het jaar 68 plaats zou gaan vinden.
7. Jezus heeft zich vergist.
8. Mattheüs heeft zich vergist.
9. Een (groot)vader van Jojada heette Berechja.
10. Men DACHT in die tijd dat Zacharia, zoon van Berechja gedood was en Jezus refereert daar aan.
11. Een heel erg vroege kopiist heeft het foutief als verklaring toegevoegd aan Mattheüs.

Twaalf jaar lang heb ik de aantekeningen hierover op mijn harde schijf bewaard en af en toe keek ik er weer eens naar of ik het probleem nu wel naar tevredenheid op kon lossen, maar het lukte me nooit. Tot november 2018. Ik had daarvoor een ander lastig exegese-probleem opgelost waar ik net zolang mee rondgelopen had en dacht: ok, dan dit ook maar weer eens bekijken.

En wat me eerder niet zo opviel, leek nu erg voor de hand liggend.

1. De parallelle tekst in Lukas 11:51 vermeld NIET dat Zacharia een zoon van Berechja zou zijn. Lukas heeft het gekopieerd van Mattheüs. Waarom laat hij het achterwege? Omdat het er niet stond?
2. Er zijn manuscripten van Mattheüs bekend waar het NIET bij staat! Als dat zo is heeft een kopiist het OF (per ongeluk) verwijderd, OF juist toegevoegd. Omdat er allerlei Zacharia’s zijn in de Bijbel, is het mogelijk dat iemand (onterecht) in de kantlijn een aantekening gemaakt heeft dat het de zoon van Berechja zou moeten betreffen omdat dat de laatste profeet is. Een volgende kopiist kan dan gemeend hebben dat dit bij de tekst hoorde en heeft het ingevoegd.
3. Jezus hoeft niet per se over de LAATSTE profeten-moord te spreken. Hij kan ook over de ERGSTE moord gesproken hebben, namelijk die op de stoep bij God gebeurd is. Dan is het dus van de eerste tot de ergste moord...

Mijn conclusie is daarom: het ‘zoon van Berechja’ hoort niet thuis in de tekst van Mattheüs. Lukas heeft het niet, er zijn handschriften die het ook niet hebben. Oorspronkelijk zal het er daarom niet gestaan hebben. Jezus zal het niet zo gezegd hebben. Het is een krasje in de lak.

Toen ik twee problemen waar ik dus zo’n twaalf jaar mee rondgelopen had, in een paar uur opgelost had, dacht ik: hmm, kennelijk is het me gegeven het nu ineens wel te begrijpen, misschien moet ik dan maar eens gaan zitten voor het allergrootste exegetische probleem van de Bijbel: Openbaring.

 

En zo is het gekomen.